E-BUSKİ ONLİNE ABONE REHBERİ ÖNERİ & TALEP SU VE ŞEHİR BURSA
DERGİSİ
SU ANALİZ
RAPORLARI
HİZMET NOKTALARI

Aksu Köyü 2. Abdülhamid Çeşmesi

Buski Genel Müdürlüğü

Aksu köyü, Bursa’nın 25 kilometre doğusunda, Bursa-İnegöl yolu üzerinde yer almaktadır. Göksu deresi kıyısında kurulu köy Kestel ilçesine bağlı olup, nüfusu 2020 yılı itibariyle 357 kişidir. Tarihi çok eskilere giden Aksu’nun tımarlı köyü olduğu, Çiçek Dede adında bir derviş ve müridleri tarafından şenlendirildiği, 15. yüzyılda Sâmit Dede’ye padişah tarafından hükm-i hümayun ile oturma izni verildiği belgelerden anlaşılmaktadır.

Aksu köyü, Bursa’nın 25 kilometre doğusunda, Bursa-İnegöl yolu üzerinde yer almaktadır. Göksu deresi kıyısında kurulu köy Kestel ilçesine bağlı olup, nüfusu 2020 yılı itibariyle 357 kişidir. Tarihi çok eskilere giden Aksu’nun tımarlı köyü olduğu, Çiçek Dede adında bir derviş ve müridleri tarafından şenlendirildiği,  15. yüzyılda Sâmit Dede’ye padişah tarafından hükm-i hümayun ile oturma izni verildiği belgelerden anlaşılmaktadır. Sâmit Dede’nin vefâtından sonra da Pekmezalanı ve Yayaviranı adlı iki mezra ile birlikte Rumeli Kazaskeri Şemseddin Efendi’ye temlik edildiği, köy halkının, buradaki kervansarayın bakımını yapmak, yollar açmak ve derbentçilik yapmak ile vazifeli olduğu ve bu hizmetlerinden dolayı da avarız ve tekâlif-i örfiye gibi vergilerden muaf oldukları kayıtlardan öğrenilmektedir.

İpek yolunun üzerinde bulunan ve 1970’li yıllara kadar eski Ankara yolunun geçtiği bu yerleşim birimi iki han, bir hamam ve meydanında yer alan çeşmesiyle yolculara konaklama hizmeti vermiştir. Arşivlerde bunlardan başka Fatih Sultan Mehmed devri kazaskerlerinden Muallimzade Ahmed Efendi’nin de bir zaviyesi ile mektebi olduğu kayıtlı ise de günümüzde bunlardan bir eser kalmamıştır.

Aksu köyü 2. Abdülhamid Çeşmesi, ulu bir çınar ağacının altında bulunmakta olup, köy halkının gayreti ile günümüze kadar çok sağlam bir şekilde muhafaza edilmiştir. Özellikle, alınlıktaki pirinçten mamul kakma Abdülhamid Han tuğrası birkaç defa çalınmaya teşebbüs edildiğinden dolayı kitabesi ile birlikte köy halkı tarafından demir parmaklık ile çevrelenerek koruma altına alınmıştır. Daha sonra bu parmaklıklar kaldırılarak kamera sistemli koruma kurulmuştur.

Teknesinin iki yanında pembe renkli mermerden kaideler ve bunların üzerinde yükselen aynı renkteki dikdörtgen kesitli pâyeler, yarım daire formlu kemeri taşımaktadır. Kesme taş ile işlenmiş yan duvarların derin oluşu yapıya beşik tonozlu bir eyvan görünümü vermektedir.

Aksu köyü çeşmesi genel görüntüsü ile gayet yalın bir şekilde ele alınmış olmasına rağmen çok şirin bir yapıdır ve köy meydanına karakter katmaktadır. Mermer teknesi, ayna taşı ve pirinç lülesi ile kitabesi, tuğrası ve taş işçiliği gibi bütün unsurları ile özgün halini koruyabilmiş olan çeşmeden bazı yayınlarda bahsedilmişse de kitabesi okunmamıştır. Sultan 2. Abdülhamid’in emri ile Hüdavendigâr Valisi Münir Paşa’nın gözetiminde inşası tamamlanan yolu ve çeşmeyi anlatması ile tarihe ışık tutması açısından gayet önemli olan 2. Abdülhamid tuğralı bu kitabenin, nazım dili ve küçük boyda ta’lik hat ile yazılmış beş satırda on mısralık Türkçe metni şöyledir;

 

Atâ-yı Hazret-i Abdülhamîd Hân-ı Gâzî Bu mülki eyledi ma’mûr ve ser-te-ser ihyâ

Tarîkler açarak halka verdi teshîlât Zülâl-i merhametin etti sû-be-sû icrâ

Rızâsı üzere vezîri Münîr Paşa da Delâlet eyleyip îfâya emrini her câ

O cümleden müteahhid yediyle buldu hitâm Şu nev-tırâz eser-i şehriyâr-ı şân efzâ

Yapıldı Aksu tarîkıyle çeşme-sâr dedim Bu şâhrâha revâ Hâlis Aksu seyr-âsâ

Sene 1312 – M. 1894/95

 

Kitabenin günümüz diliyle anlamı şöyledir;

Gazi Abdülhamid Han hazretlerinin ihsanı Bu memleketi imar ederek baştanbaşa hayat verdi

Yollar açarak halka kolaylıklar sağladı Merhamet suyunu her tarafa akıttı

Onun emrini alan veziri Münir Paşa Emrini her tarafta uygulamaya öncü oldu

Bunlardan biri de müteaahid eliyle bitirilen Padişahın şanını yayan yeni üsluptaki eseridir

Aksu yolu ile çeşmesi yapıldığında dedim Halis, bu anayola lâyıktır Aksu gibi gezinti yeri

 

KAYNAKÇA

Arif Selçuk Özer, Geçmişten Günümüze Bursa Çeşmeleri, Buski Yay., Bursa.

Ekrem Hakkı Ayverdi, Osmanlı Mi’mârîsinde Fâtih Devri III, İstanbul 1973.

Hüdâvendigâr Livası Tahrîr Defterleri I, (Yay. Haz. Ö. Lütfi Barkan, Enver Meriçli), Ankara

İ. Aydın Yüksel, Osmanlı Mi’mârîsinde II Bâyezîd ve Yavuz Selim Devri V, Ankara 1983.

Raif Kaplanoğlu, Bursa Yer Adları Ansiklopedisi, İstanbul 1996.

Yıldız Ötüken vd., Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler IV, Ankara 1986.

 

Dr. Doğan Yavaş

Uludağ Üniversitesi

Fen Edebiyat Fakültesi

Türk ve İslam Sanatı

Ana Bilim Dalı Başkan